Bu kişilik bozukluğuna adını veren Histrionik kelimesi histeri kelimesinden gelir. Histeri ya da isterinin ise yunanca kökenli bir kelime olup hustera (rahim) kelimesinden geldiği bilinmektedir. 19.yüzyılda histeri kavramı Sıgmund Freud’un bu alanda önemli çalışmalar yapmasına ve psikolojinin bilimsel olarak gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Günümüzde tıpta histeri bir fiziksel hastalığı tanımlamamakta, halk arasında genellikle kadınlarda görülen kendini kaybetme hali, kasılma ve bayılmalarla ortaya çıkan bir kriz olarak bilinmektedir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Kişilik bozukluğu kişinin gündelik hayatında özellikle ilişkilerinde süregiden sıkıntılar yaşamasına ,düşünce ve duygulanımda uyumsuz tepkiler vermesine sebep olan bir dizi kişilik örgütlenmesini ifade eder. Kişilik bozuklukları A(eksantrik ), B (dramatik ) ve C(endişeli) olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Histrionik kişilik bozukluğu B kümesinde yer alan bir kişilik bozukluğudur. Bu bozuklukta kişi abartılı davranışlar sergilemekte, bulunduğu ortamlarda ilgi odağı olmayı beklerken aşırı duygusal ve dramatik davranışlar gösterme eğilimindedir. Çevresinden sürekli onay alma ihtiyacı hisseder. Bu bozukluğa sahip olan kişiler genellikle yüzeysel ilişkiler kurarlar. Derin bağlar olmadığı için hayatlarına sürekli insanlar girer ve çıkar. Hepimiz dikkat çekmeyi severiz ve buna dair özel bir istek duyarız fakat davranışlarımızın ne kadarını bu istek yönetebilir. Histrionik kişiliklerde bu istek çok hakimdir ve davranışı, duygulanımı yönetir. Histrionik kişilik ve histrionik kişilik bozukluğu aynı şey değildir. Bazen kişilik özelliklerimizde bir yatkınlık olur fakat kişilik bozukluğu düzeyinde değildir. Yani histrionik kişilik özelliklerini belirli bir düzeyde taşıyabilir fakat kişilik bozukluğu göstermeyebilirsiniz.
Şimdi birlikte histrionik kişilikleri nasıl tanıyabiliriz ,bu kişiliklerde ya da kişilik bozukluğunda öne çıkan özellikler ya da belirtiler nelerdir bunlara bakalım.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir ?
Psikiyatrik ve Psikolojik rahatsızlıklarda tanı koyabilmek için Ruhsal Bozukluklar Tanısal ve İstatistiksel El kitabı kısaca DSM olarak belirtilen temel kaynaktan faydalanıyoruz. DSM-5 Tarafından belirlenen kriterlere göre;
İlgi arayışı: Sürekli oldukları ortamda ilgi odağı olmayı isteme, böyle olmadığı durumlarda rahatsız olma
Cinselliği ön plana çıkaran davranışlar: Başkalarının ilgisini çekmek için genellikle cinsel yönden ayartıcı davranışlar sergileme ve davetkar tavırlar içinde olma
Duygusal değişkenlik: Duygusal durumları hızla değişebilir, bir anda çok üzgün iken kısa bir süre içinde çok coşkulu ve mutlu olabilirler.
Fiziksel görünümlerine karşı fazla hassas olma: Histrionik kişilikler için ilgi çekmede birinci araç dış görünümleridir.O yüzden bakımlı ve gösterişli olmaya özen gösterirler.
Yüzeysel ilişkiler: Sığ bir konuşma biçimine sahip olma, yüzeysel davranıp yüzeysel ilişkiler kurma
Aşırı duygusallık ve dramatizasyon: Duygularını aşırı bir abartı ile gösterir, yapmacık davranışlar sergiler, olayları durumları bir drama kraliçesi edasıyla yaşar ve anlatır. Sık sık dikkat çekici ve dramatik tepkiler verir.
Telkine açık olma ve kolayca etkilenme: Yoğun bir onaylanma ihtiyacı hissederler, bu sebeple de diğer insanların söylediklerinden kolayca etkilenip, bu etkiye bağlı olarak hareket ederler.
İlişkilerinde daha yakın olmayı bekleme: Mevcut ilişkilerinde sürekli daha yakın olmayı ister ve beklerler fakat bitmek bilmeyen ilgi ve onaylanma ihtiyaçları, rol yapıyormuşçasına abartılı davranışları ilişki içindeki diğer insanlar için uzun vadede yorucu ve tüketici olduğundan histrionik kişiliklerle uzun süreli ilişki kuramazlar.
Sonuç olarak daha yakın ilişki beklerken kısa süreli ilişkiler yaşarlar.
Yukarıda saydığımız kriterlerden en az 5 ve daha fazlasının görülmesi durumunda Histrionik Kişilik Bozukluğundan bahsedebiliriz. Bu bozukluk genellikle genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. 18 yaşın altındaki bireylere Kişilik Bozukluğu tanısı konamaz. Toplumumuzda yaygın olarak kadınlarda görülür. Ani, nedeni tıbbi bir hastalığa bağlı olmayan bayılmalar, kasılma nöbetleri de yine bu kişilik örüntüsünde ortaya çıkan durumlardır. Dikkat çekme ihtiyacı bazen öyle bir noktaya gelir ki bu motivasyonla intihar teşebbüsleri de görülebilir. Zaman içinde dönem dönem özellikle ilginin azaldığı zamanlarda tekrarlayan intihar girişimleri olabilir. Burada esas amaç hayatına son vermek değil ,çevrenin ilgi odağı olmaktır.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedenleri ?
Bu kişilik bozukluğunda tek bir nedenden bahsetmek doğru olmayacaktır. Genetik faktörler, çevresel etkenler ve çocukluk yaşantılarının sonucunda ortaya çıkan bir kişilik örgütlenmesidir. Ebeveyn tutumlarının ve onlarla olan bağlanma biçiminin belirleyici etkisi vardır. Ebeveynlerden ihtiyaç duyulan ilgi ve sevginin karşılanma biçimi, ebeveynlerin kendi davranış örüntüleri kişinin yetişkin hayatındaki davranış kalıplarının oluşmasında belirleyicidir.
Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?
Histrionik Kişilik Bozukluğu yaşayan kişiler genellikle zorlu bir yaşam olayı ya da bir krizle karşılaştıkları zaman terapiye başvurmayı tercih ederler.Bu kişilik bozukluğunda temel tedavi seçeneği terapidir. Kapsamlı ve iyi planlanmış bir terapi programına ihtiyaç vardır.
İlaç tedavisi bu kişilik bozukluğu sonucunda oluşmuş olan depresyon ve kaygılı durumları yönetebilmek amacıyla kullanılabilir.İlacın doğrudan kişilik örüntüsü üzerine bir etkisi yoktur. Terapi süresince farklı ekollerden destek alınabilir. Kişilik bozukluklarında Şema Terapi, Bilişsel Davranışçı Terapi, Emdr Terapisi ve Psikodinamik yönelimli terapilerden faydalanılabilir. Ayrıca terapi sürecinde terapist ile danışan işbirliği, danışanın terapiye devam etme motivasyonu çok önemlidir.