Obsesif – Kompulsif Bozukluk Nedir ?
Diyelim ki bir ofis çalışanısınız gün içinde kaç defa yaptığınız işleri kontrol edersiniz? Kontrol etmediğiniz takdirde içinizi kemiren, sizi rahatsız eden bir duygu olur mu? Kontrol ettiğinizde bu rahatsız edici duygu gider mi? Yere düşen herhangi bir objeyi rahatlıkla alabilir misiniz? Günde kaç defa ellerinizi yıkarsınız ve bu ne kadar zamanınızı alır? Bu soruları daha bir çok alanda çeşitlendirebiliriz. Bu sorular genellikle obsesif kompulsif bozukluk yaşayan bireylerin zorlandığı alanları anlatıyor.
Psikolojide insanı rahatsız eden ve tekrarlayıcı bir şekilde zihne gelen düşünce, istek, hayal ve duygulara obsesyon denir. Bu obsesyonların meydana getirdiği rahatsızlığı azaltmak için kişinin yaptığı bazen ritüel şeklini alan bir takım hareketlere ve zihinsel işlemlere ise kompulsiyon denir. Bu iki bileşen obsesif kompulsif bozukluk hastalığını oluşturur. Obsesif Kompulsif bozukluk hem Türkiye’de hem de dünyada yaygın görülen bir ruhsal hastalıktır.
Obsesif – Kompulsif Bozukluk Belirtileri Nelerdir ?
Obsesif -Kompulsif Bozukluk sıklıkla çocuklukta ve ergenlik döneminde başlar. Eğer kişi hayatının sıkıntılı bir dönemindeyse, belirtilerin ve rahatsızlığın şiddetinde artmalar olabilir. Bir çok kişi gündelik hayatında takıntıları olduğunun farkındadır bu rahatsızlıkla kendi içinde mücadele ederken, bununla ilgili tedavi ve yardıma başvurmaz. Genellikle ilerleyen evrelerde tedavi için talepte bulunur. Obsesyonlar düşünsel ve davranışsal alanda çeşitlilik gösterir. Obsesyon türlerine bağlı olarak OKB ‘de yaygın görülen alt tipleri şöyle sıralayabiliriz.
1- Yıkama – Temizleme Obsesyonu
Kişi herhangi bir yere dokunduğunda kirlendiğini mikrop bulaştığını düşünür ve hemen ellerini yıkama temizleme ihtiyacı hisseder. Yeterince temiz olduğuna ikna olana kadar rahatsızlığı sürer.
2 – Kontrol Takıntısı
Bir şeyi eksik ya da yanlış yaptığına dair sürekli kontrol etme ihtiyacı hisseder. Evden çıkmadan ocak, musluk ,ütü vb. elektrikli aletleri tekrar tekrar kontrol eder.
3 – İstifleme – Biriktirme
Artık ihtiyacı olmasa da kullanmadığı eşyaları atamama ,sürekli biriktirme. Atması gerektiği durumlarda rahatsız olma.
4-Tekrarlayıcılar
Akıllarına olumsuz bir senaryo geldiği anda bu sadece akıllarına geldiği için bile gerçek olabileceğine inanırlar. Gerçekleşmemesi için bir takım tekrarlayan davranış ve ritüelleri yapmak zorunda hissederler.
5 – Düşünce Obsesyonları
Düşünce obsesyonları genelde kişinin önemsediği konular üzerine olabilir. Akla gelen girici düşünce kişide ciddi bir kaygı yaratır, kişi bu kaygıdan kurtulmak için sürekli bu konuyu düşünür, kafasında analiz eder ve obsesyonun gerçek olmadığına dair güvendiği insanlara rahatsız edici düşüncesinin gerçek olup olmadığını sorarak rahatlamaya çalışır. Fakat bu uzun vadede sorunu çözmeyip, öteleyen bir davranıştır. Bir süre sonra hem kendisini, hem de çevresini yorar ve yıpratır. Rahatsız edici düşünceler genellikle belirli başlıklarda olur. Bunlar cinsellik (Cinsel olarak değerlere ters gelen bir düşünce, yasak ve utandırıcı bir durumu düşünme), saldırganlık veya kazaya yol açma (yakınlara aile üyelerine zarar verme düşüncesi), dini konular (günah işleyip işlemediğine dair kaygılar ) üzerine olur.
Obsesif – Kompulsif Bozukluk Yaşayan Bireylerde Yaygın Görülen Özellikler
Bu kişiler genellikle takıntılara direnmeye, durdurmaya ve baskılamaya çalışırlar. Fakat zihne giren bir düşünceyi baskılamak o düşünceyi ortadan kaldırmaz, çoğu zaman daha da şiddetlenmesine sebep olur. Kişi obsesyonunun genellikle saçma olduğunu mantıkdışı olduğunu bilir, bu yine de o takıntıyı durdurmaz. Takıntılar (obsesyonlar) kötü bir şey olacağı ile ilgilidir. Takıntılar dikkate alınmadığında kişinin kendisine ya da sevdiği değer verdiği insanlara bir şey olmasından endişe eder. Takıntıların geçmesi için yaptığı davranışlar (kompulsiyonlar) kesin çözüm değildir, sadece geçici bir rahatlama sağlar. Obsesyonlara karşı geliştirdiği kompulsiyonları bazen özel bir sıralamada yapma ihtiyacı hisseder. Eğer sırayı takip etmezse
rahatsızlığın geçmeyeceğine inanır. Bu sebeple de çok ciddi bir zamanını bu kompulsiyonlara harcayabilir.
Obsesif – Kompulsif Bozukluk (OKB) Neden Olur ?
Gündelik hayatı bu kadar etkileyen bir ruhsal bozukluğun nedenleri üzerine birçok bilimsel araştırma yapılmış ve görüş bildirilmiştir. Son çalışmalarla birlikte OKB oluşumunu tek bir nedene bağlanamayacağı belirlenmiştir. Birden fazla sebebin bir araya gelmesi sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu sebepleri genetik faktörler, bireyin büyüdüğü çevre ve rahatsızlık ortaya çıkana kadar ki yaşam deneyimleri, kişilik özellikleri, düşünce ve duygulanım biçimi olarak sıralayabiliriz. Tüm bu faktörlerin kombinasyonu OKB gelişimine sebep olmaktadır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi Nasıl Olur?
Öncelikle tedavi aşamasında bilinmesi gereken en önemli nokta OKB Tedavisi olan bir rahatsızlıktır. Günümüzde OKB tedavisinde İlaç Tedavisi, Bilişsel Davranışçı Terapi ve EMDR Terapisi birçok araştırma ile etkinliği kanıtlanmış tedavi yaklaşımlarıdır. Bu yaklaşımları ayrı ayrı ya da birlikte uygulayarak da olumlu sonuçlar alınabilmektedir. OKB tedavisinde başarı için en belirleyici faktör sizin iyileşme motivasyonunuz ve terapi sürecine olan bağlılığınızdır. Yapılan uzun dönemli takip araştırmalarında OKB hastalarının herhangi bir terapi ya da tedavi alınmadığında ancak % 5‘lik bir kısmının kendiliğinden düzelebileceği, geri kalan kısımda ise hastaların çoğunluğunda yaşam olaylarına bağlı olarak hastalığın aynı şiddete ya da şiddetini arttırarak devam ettiği görülmüştür.
İlaç Tedavisi
Obsesif-kompulsif bozukluğun semptomlarını hafifletmek için genellikle antidepresanlar kullanılır. Özellikle seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) OKB tedavisinde etkilidir. Serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar) da bazı durumlarda kullanılabilir. İlaç tedavisi, obsesyon ve kompulsiyonların şiddetini azaltabilir ve tedaviye yardımcı olabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Kişinin obsesyonları tanımasını, anlamasını ve yönetmesini sağlar. Obsesyonların ve Kompulsiyonların esas amacı, obsesyonların yarattığı kaygıya dair psikoeğitimler ile ve birçok faydalı araç ve teknik sayesinde kişi rahatsızlığını yönetebilir hale gelir ve yaşam kalitesi artar.
EMDR Terapisi
Bdt‘den farklı olarak OKB gelişimine sebep olacak geçmiş yaşam deneyimlerine odaklanır. Sinir sisteminin kendi kendine iyileştirme kapasitesini kullanarak obsesyonların altındaki kök nedenlere odaklanıp, bunların ortadan kaldırılması amaçlanır.
Tedavinin etkinliği, her birey için farklılık gösterebilir, bu nedenle tedavi planı genellikle kişinin belirtileri, tercihleri ve ihtiyaçlarına göre uyarlanır. Tedavi süreci genellikle uzun vadeli ve sabır gerektirir, ancak etkili tedavi ile birlikte OKB belirtileri yönetilebilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.