Stres Nedir?
Stres kelimesinin sözlük anlamı gerilimdir. Bunu gündelik hayatımıza uyarladığımızda basitçe ruhsal gerilim ya da daha açık bir şekilde vücudunuzun bir tehdit veya talep karşısında verdiği fiziksel, zihinsel veya duygusal tepki olarak açıklayabiliriz. Bu tehdit veya talep, gerçek bir tehlike olabileceği gibi, sadece algılanan bir tehdit de olabilir. Stres, yaşamın herhangi bir alanında ortaya çıkabilir ve herkesin hayatında zaman zaman deneyimlediği normal bir tepkidir.
Stres, kişinin o an içinde olduğu, karşı karşıya kaldığı durumla başa çıkma yeteneği ile doğrudan ilişkilidir. Bu durum, işle ilgili bir baskı, aile sorunları, maddi zorluklar, ilişki sorunları, sağlık sorunları veya herhangi bir diğer yaşam olayı olabilir. Eğer kişi baş etme kapasitesinin sorunun üstünde olduğunun farkında ise stres tepkisi ya oluşmayacaktır ya da yönetilebilir bir düzeyde oluşacaktır. Stres genellikle baş etme kapasitemizin üzerinde olduğuna inandığımız bir durum karşısında ortaya çıkar. Stresin etkileri, kişinin duygusal durumu, fiziksel sağlığı, davranışları ve düşünce süreçlerini etkileyebilir.
Stres Türleri Nelerdir?
Stresi kendi içinde etki süresine ve içeriğine bağlı olarak alt gruplara ayırabiliriz.
Etki süresine göre ;
● Akut Stres: Kısa süreli ve yoğun stres tepkilerini içerir. Örneğin, bir sınav öncesi stres veya bir trafik kazası, afetler vs gibi beklenmedik ani gelişen ciddi hayat olayları karşısında ortaya çıkabilir.
● Kronik Stres: Uzun süreli ve sürekli stres durumlarıdır. Örneğin, sürekli iş yerindeki baskı, maddi sorunlar ,okullarda öğrencilerin maruz kaldığı akran zorbalığı veya aile içi çatışmalar kronik stres kaynakları olabilir.
İçerik ve tetikleyici olaya göre :
● Pozitif Stres (Eustress): Olumlu yaşam olaylarına bağlı olarak ortaya çıkan stres türüdür. Örneğin, evlilik, yeni bir iş veya tatil planlamak gibi durumlar pozitif stres yaratabilir.
● Negatif Stres (Distress): Olumsuz veya rahatsız edici yaşam olaylarına bağlı olarak ortaya çıkan stres türüdür. Örneğin, kaygı, endişe, korku veya üzüntüye neden olan durumlar negatif stres olarak kabul edilebilir.
Stres, herkesin yaşamının bir parçasıdır, ancak yönetilemezse hem ruhsal hem de fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, stresle başa çıkma becerileri geliştirmek ve onu sağlıklı bir şekilde yönetebilmek için uygun destekleri aramak önemlidir.
Stresle Başa Çıkmanın Yolları Nelerdir?
Stresle başa çıkma yolları kişiden kişiye değişebilir, ancak genel olarak etkili olabilecek bazı stratejiler şunlardır:
Düzenli Egzersiz: Egzersiz, stresi azaltmanın etkili bir yoludur. Fiziksel aktivite endorfin salgılayarak ruh halini iyileştirebilir ve stresi azaltabilir. Ruhsal gerilim sadece zihnimizi değil, bedenimizi de etkiler ve kaslarda gerginlik, eklem bölgelerinde sertleşme hatta bazen kas tutulmalarına kadar kendini gösterebilir. Egzersiz ile vücudu esnetmek ve güçlendirmek, stresin bedende bıraktığı etkinin giderilmesine yardım eder.
Derin Nefes ve Rahatlama Egzersizleri: Derin nefes almak ve rahatlama egzersizleri (örneğin, meditasyon, yoga veya ilerlemeli kas gevşeme teknikleri) stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Meditasyon ve nefes tekniklerinin ruh sağlığı üzerindeki olumlu etkisi bir çok bilimsel araştırma ile kanıtlanmıştır. Zihnimizi bu tekniklerle yavaşlatmamız ve ana odaklanmamız bizde stres tepkisi açığa çıkaran olaylara olan bakış açımızı etkiler ve değiştirir.
Düzenli Uyku: Yeterli ve kaliteli uyku almak, stresle başa çıkmak için önemlidir. Uyku düzenini korumak, zihinsel ve duygusal sağlığı destekler. Uyku sırasında salgılanan bazı hormonlar stresi yönetebilme konusunda önemli etkilere sahiptir. Bu hormonlar hem zihinsel hem de bedensel bağışıklığımızı güçlendirir.
Beslenme ve Hidrasyon: Dengeli ve sağlıklı bir diyet, vücudunuzun stresle başa çıkmasına yardımcı olabilir. Yoğun Fast Food tüketimi ve düzensiz yemek saatleri de strese yatkınlığı arttırabilir. Buna ek olarak yeterli miktarda su içmek de önemlidir, çünkü dehidrasyonun da stresi arttırabildiğini gösteren çalışmalar mevcuttur.
Zaman Yönetimi ve Planlama: Genellikle yapılacak işleri son dakikaya bırakmak ,sürekli yetiştirme kaygısı altında çalışmak da stresi tetikler. Görevleri organize etmek ve önceliklendirmek, zamanı daha etkili bir şekilde yönetmeye yardımcı olabilir. Bu da stresi azaltabilir.
Sosyal Destek: Arkadaşlarınız, aileniz veya diğer destek grupları gibi sosyal ortamlarda kurduğunuz duygusal bağlar da ,stresle başa çıkmada önemli bir rol oynayabilir. Konuşmak ve duyguları paylaşmak, o duyguyu ya da bizde stres tepkisi açığa çıkaran durumu anlatmak stresi hafifletir ve ihtiyaç duyduğumuz desteği almamızı sağlar.
Olumlu Düşünme ve Problem Çözme: Birçoğumuz doğduğumuz andan şimdiye kadar yaşadığımız olaylar, büyüdüğümüz aile ve çevre ile etkileşimimiz sonucunda hem kendimize, hem de diğer insanlara ve dünyaya dair bir takım temel inançlar geliştiririz. Bazen bu inançlar bizim anlık olaylara karşı düşünme biçimimizi etkiler ve bilişsel çarpıtma olarak adlandırdığımız bazı hatalı düşünme biçimlerini fark etmeden geliştiririz. Bu bilişsel çarpıtmaları sık sık yaptığımızda gündelik hayat ve onun getirdiği stresi yönetmek bizim için daha zor hale gelir. Stresi yönetmeyi öğrenmenin ilk adımlarından biri kendi düşünce biçimimize odaklanmak ve ne kadar objektif değerlendirme yaptığımıza bakmak olabilir.
Sahip olduğumuz olumsuz düşünce kalıplarını tanıyıp değiştirmek, stresle daha etkili bir şekilde başa çıkmaya yardımcı olabilir ve olumsuz duygu yükümüzü azaltır. Ayrıca, karşılaşılan sorunun bizi ne kadar rahatsız ettiğine ya da o sorunun meydana gelmesine sebep olan kişi ya da durumdansa sorunu çözmek için adımlar atmaya odaklanmak da stresi azaltmak için atabileceğimiz işlevsel adımlardan biridir.
Sınırlar Koyma: Hayatınızı zorlaştıran insanlara ve durumlara sınırlar koymak, başkalarından gelen ve stres oluşturan fakat yapmakla yükümlü olmadığınız beklenti ve taleplere hayır diyebilmek de stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Hayır demek başlangıçta zor da olsa bol pratikle başardığınızda, zamanınızı ve enerjinizi korumanızı sağlar. Böylece ruh sağlığınızın kalitesini artırmış olursunuz.
Hobiler ve Zevkler: Kendinize zaman ayırarak, hoşlandığınız aktivitelerle meşgul olmak stresi azaltabilir. Hobiler, zihni rahatlatır, sorumluluklarınıza ve gündelik hayatın koşturmasına ara vermenizi sağlayarak stresi hafifletir.
Profesyonel Yardım Almak: Stresle başa çıkmakta zorlanıyorsanız, orta ya da uzun vadede artık stres, sizi tüketen ve hayata dair umudunuzu azaltan, ertesi güne başlama hevesinizi olumsuz etkileyen bir hal almışsa daha ciddi bir adım atarak terapi hizmeti veren bir psikologdan terapi desteği alabilir, sizi zorlayan durumları derinlemesine konuşarak size özel çözüm yolları bulabilir, daha kalıcı ve kesin çözümler ile stresi yönetme yoluna gidebilirsiniz.